Okyanusun derinliklerine gömüldüğü söylenen sofistike bir ada uygarlığı olan Atlantis efsanesi, binlerce yıldır bilim adamlarının ve meraklıların ilgisini çekmiştir. Platon’un diyaloglarından yola çıkan Atlantis’in öyküsü, felsefi bir alegoriden önemli bir arkeolojik ve tarihî araştırma ve tartışma konusuna dönüştü.
Efsanevi kökenlerine karşın, kayıp kent Atlantis’in yerini bulma arayışı, dünya çapında çok sayıda teori ve keşif seyahatine yol açtı. Bilim adamları ve arkeologlar, Atlantik Okyanusu’nun derinliklerinden Akdeniz’e ve ötesine kadar, bu kadim gizeme ışık tutabilecek ipuçlarını bulmak için ileri teknolojiler kullanarak Dünya’yı taradılar.
Kanıtlar az olsa da bu, birçok insanın efsanevi uygarlığın gerçekten var olduğuna dair inançlarını ileri sürmesini engellemedi. Ancak neden?
Bu soruyu cevaplamak için Atlantis efsanesinin nereden geldiğini ve tarih boyunca nasıl aktarıldığını anlamak değerlidir.
Atlantis’in öyküsü nasıl başladı?
Antik metinlerde Atlantis’ten birinci defa Yunan filozof Platon’un, MÖ 360 civarında yazdığı Timaeus ve Critias diyaloglarından gelir. Bu yazılarda Atlantis, kibrin dünyanın en büyük uygarlığını nasıl yok ettiğine dair bir alegori, uyarıcı bir öykü olarak hizmet ediyor.
Platon, Timaeus’ta Mısırlı rahiplerin Solon isminde Atinalı bir devlet adamıyla konuştuğunu yazmıştı. Platon’a nazaran rahipler Solon’a, yaklaşık 9000 yıl evvel, bir vakitler Herkül Sütunları yahut Cebelitarık Boğazı olarak adlandırılan yerin ötesinde bulunan büyük bir adadan bahsetmişlerdi.
Hikayeye nazaran Atlantis, bir vakitler yarı ilah, yarı insan hükümdarlardan oluşan güçlü bir konfederasyon tarafından yönetilen genişleyen bir imparatorluktu. Bu krallar Akdeniz’in birçoklarını fethettiler, ancak Atina’yı fethetmeye çalıştıklarında süratle mağlup oldular.
Platon, bu teşebbüsün Atlantislilerin ilahların gözünden düşmesine neden olduğunu söyledi. İnançsızlıklarının cezası olarak krallıkları çöktü ve ortasındaki ada okyanus tarafından yutuldu.
“Fakat daha sonra şiddetli zelzeleler ve su baskınları oldu; ve şanssız bir gün ve gecede, tüm savaşçı adamlarınız toplu halde yeryüzüne battı ve Atlantis adası da tıpkı formda denizin derinliklerinde kayboldu,” diye yazdı Platon Timaeus’ta ve şöyle devam etti:
Çoğu tarihçi, Platon’un kayıp kent Atlantis’in hikayesini, ütopik bir toplumun ne kadar kolay gözden düşebileceğini gösteren büsbütün uydurma bir alegori olan uyarıcı bir kıssa olarak kullandığı konusunda hemfikirdir.
Filozofun Atlantis hakkındaki yazılarının ada krallığının varlığına dair tek tam antik kayıt olduğu göz önüne alındığında, bunların sahiden de kurgu olduğunu varsaymak yanlışsız olur.
Peki Atlantis’in varlığına ait tartışmalar neden bugün de devam ediyor?
Tarih’te Atlantis hakkında yazılanlar
Helenistik Yahudi filozof Philo, birinci yüzyılın başlarında Atlantis ve Platon’dan kısa bir biçimde bahsetmişti. Philo bu mevzu üzerinde fazla durmadı, Dünyanın Sonsuzluğu Üzerine isimli yapıtında Atlantis’in yok edildiğini belirtmekle yetindi.
Atlantis’e yapılan atıflar, kimi erken Hıristiyan metinlerinde de yer aldı ve onun hakikaten var olup olmadığı konusundaki tartışmalar da ortaya çıktı. Bazı akademisyenler Atlantis’in varlığını reddederken, öbürleri bunun gerçek olduğunu ve onun çöküşünden paganların sorumlu olduğunu tez etti.
Ancak Atlantis’e duyulan hayranlık çok sonraları ortaya çıktı.
Atlantis’in Amerika kıtası olduğu teorisi
16. yüzyıl civarında bilim adamları Atlantis’i nitekim tanımlamak için önemli teşebbüslerde bulunmaya başladılar. Örneğin Francisco Lopez de Gomara, kayıp kent Atlantis’in aslında Amerika’ya atıfta bulunduğu teorisini ortaya attı. Francis Bacon ve Alexander von Humboldt daha sonra tıpkı sonuca ulaştılar; hatta Bacon, Yeni Atlantis isimli bitmemiş bir roman bile yazdı.
Ancak öbürleri, Atlantis’in bir vakitler Atlantik Okyanusu‘nun ortasında küçük bir kıta olduğuna inanarak Platon’un açıklamasını daha sözün tam manasıyla ele aldılar.
Her iki durumda da, Avrupa ulusları tesirlerini batıya hakikat yaymaya devam ettikçe, Atlantis’e yönelik bilimsel ilgi yine alevlendi. Yerli Amerikalılarla, bilhassa de Maya ve Aztek popülasyonlarıyla temasa geçtiklerinde, kimi bilim adamları bu insanların Atlantis vatandaşlarından geldiklerini öne sürmeye başladılar.
Kayıp bir kıta daha ortaya çıktı
Bu inananlar ortasında Charles Etienne Brasseur de Bourbourg, Edward Herbert Thompson ve Augustus Le Plongeon da vardı. Bilhassa Le Plongeon bu anlatıyı süslemekten hoşlanıyordu ve hatta öteki bir kayıp kıta olan (yine Lemurya’ya bağlı olan) Mu fikrini bile ortaya atmıştı.
Ardından Le Plongeon‘un öyküleri, arkeolog Johann Ludwig Heinrich Julius Schliemann‘ın , daha evvel büsbütün mitolojik olduğuna inanılan Homeros’un İlyada’sından Truva kentinin yerini keşfetmesinden kısa bir müddet sonra geldi.
Le Plongeon’un gerçekten Mu’ya inanıp inanmadığı ya da onun kayıp kent Atlantis ve Orta Amerika ile ilişkisi olup olmadığı tam olarak açık değil, fakat fikirleri daha sonra kendi takipçilerini de buldu.
Sonuçta bu periyottan çıkarılacak en değerli ders, bilim adamlarının Atlantis’e olan ilgiyi nasıl tekrar keşfettikleri, fikirlerinin birbirinden nasıl ayrıldığı ve bu teorilerin efsaneyi merak eden yeni kuşak araştırmacıları nasıl etkileyeceğidir.
Atlantis’in öyküsü nasıl popülerleştirildi?
Atlantis’in öyküsünü çağdaş çağda tanınan hale getiren kişi, uç bilim insanı ve eski ABD Kongre Üyesi Ignatius Loyola Donnelly idi.
1882‘de, Le Plongeon ve Brasseur de Bourbourg’un birkaç on yıl evvel yazdığı fikirlerin birebirini tekrarladığı Atlantis: The Antediluvian World’ü yayınladı. Ne bir tarihçi ne de bir bilim adamı olan Donnelly, tüm uygarlıkların köklerinin izini hayli gelişmiş bir kültür olduğuna inandığı Atlantis’e kadar götürebileceğini argüman etti.
Donnelly, Mayalar, Aztekler, Mısırlılar ve eski Yunanlılar arasındaki benzerliklerin, Atlantis’ten başlayarak ortak bir kültürel tarihe işaret ettiğini sav etti. Lakin Donnelly’nin fikirlerini popülerleştirmek için yaptığı tahminen de en değerli nokta, Cennet Bahçesi’nin Atlantis’te bulunduğu ve medeniyetin İncil’deki Büyük Tufan’da yok edildiği fikrini ortaya atmasıydı.
Donnelly’nin sözde-tarihsel yazıları o devir için gereğince ikna edici olduğundan, Atlantis mitinin bugün hala var olmasının nedeni kuşkusuzdur. Dahası, bu “yabancı” eski uygarlıkları Hıristiyanlığa bağlamak, Eski Dünya ile Yeni Dünya ortasındaki kültürel uçurumu da kapattı.
Atlantis halkı: Fevkalâde varlıklar mı?
Donnelly’nin yayınlanmasından altı yıl sonra Teosofistlerin kurucusu Helena Petrovna Blavatskiy, The Secret Doctrine: The Synthesis of Science, Religion and Philosophy adlı ezoterik çalışmayı yayınladı . Bu, öteki yazılarıyla birlikte Teosofist öğretileri bilgilendirmeye devam edecekti.
Blavatskiy, Gizli Doktrinin birinci olarak Atlantis’te yazıldığını ve yapıtının yalnızca bir çeviri olduğunu sav etti. Donnelly üzere Blavatskiy de kayıp kent Atlantis’ten gelişmiş bir antik toplum olarak bahsetti. Kültürün, psişik ve doğaüstü güçlerle yapılan bir iç savaşta kendini yok etmeden evvel 1 milyon yıldan fazla bir mühlet evvel var olduğunu söyledi.
Blavatskiy ayrıyeten evrim teorilerini paylaşmak için Gizli Doktrini kullandı. Blavatskiy’ye nazaran insanoğlu primatlardan evrimleşmemiştir. Bilakis, Atlantislilerin dördüncüsü olduğu bir dizi “kök ırk” vardı. Blavatsky, beşinci kök ırkın (şimdiki) Aryan ırkı olduğunu tez etti.
Blavatskiy’nin öğretilerinde birinci kök ırk Polar ırkı olarak biliniyordu. Bunların “ruhani” olduğu ve amip gibisi bir stilde yine üretildiği söyleniyordu. İkinci kök ırk olan Hyperborean ırkı, antik Dünyanın en kuzeyindeki tropik bir iklim olan Hyperborea’da yaşayan altın sarısı bir insandı. Hyperborealıların ‘tomurcuklanarak çoğaldığını’ söyledi; güya bir bitki üzere…
Atlantis’ten Lemurya’ya: Naziler bu teorileri benimsedi
Sonra, kayıp olduğu söylenen öteki bir kıtanın sakinleri olan Lemuryalılar vardı. Blavatsky, Lemuryalıların dinozorlarla bir ortada yaşadığını, insanlara benzemelerine karşın kıymetli ölçüde daha uzun olduklarını ve başlangıçta yumurtlayarak çoğaldıklarını söyledi.
Blavatsky’nin teorileri birçok okültist ortasında popülerdi, bunlardan kimileri epey tesirli insanlardı, lakin birebir vakitte öteki bir küme tarafından da geniş çapta benimsendiler: Naziler.
Atlantis, Naziler ve okült ortasındaki bağlantı
Adolf Hitler ve Nazilerin okült bahislere ilgi duyduğu artık bir sır değil. Bu okült inanışlar ortasında, Aryan ırkının insan öncesi İskandinav rablerinden (Blavatsky’nin bahsettiği Lemuryalıların aynısı) türediği fikri de vardı .
Bu fikir, Hitler de dahil olmak üzere en tesirli Nazilerin kimileri ortasında tanınan hale geldi. Şayet Naziler bu eski Lemurya toplumuna dair delil bulabilirlerse, birebir şekilde Aryan ırkının gerçekten üstün olduğunu da kanıtlayabilirlerdi. Lakin istedikleri delili nerede bulabilirlerdi?
Görünüşe nazaran karşılık Tibet’ti.
Tarihçi Eric Kurlander, 2017 yılında yazdığı “Bir Ayak Atlantis’te, Bir Ayak Tibet’te” başlıklı makalesinde bu tuhaf durumu anlatmıştı:
“Helena Blavatsky’nin görüşüne nazaran… Atlantis, kelamda Lemuryalıların ‘üçüncü kök ırkının’ haleflerinin ikamet ettiği, görünüşte Tibet’in yakınında bulunan efsanevi Budist toprakları Shambhala ile bağlantılıdır. Kökleri Hint-Avrupa tarihöncesine dayanan, kayıp ancak kurtarılabilir bir Aryan uygarlığı fikri, Üçüncü Reich’ta yaygın bir rol oynadı ve çeşitli biçimlerde ırk, uzay ve din hakkındaki Nazi teorilerinde yolunu buldu.”
Blavatskiy’nin, Teosofistlerin ve diğer Ezoterik kümelerin Atlantislilerin beyaz olmayan bir cilde sahip olduğuna inandıkları gerçeğini bir kenara bırakın elbette. Bu fikir Nazi doktrininin resmi bir kesimi haline geldi ve hatta daha sonra Ezoterik Nazizm ve öteki beyaz milliyetçi inançlarda ikinci bir hayat buldu.
Bugün beşerler kayıp kent Atlantis hakkında ne düşünüyor?
Bugün, Atlantis olarak bilinen kayıp, eski bir uygarlık fikri büyük ölçüde komplo teorileri alanında yer alıyor; saygın tarihçilerin birden fazla, Platon’un orjinal hikayesinin, vatandaşlarına sistemsiz askeri genişlemenin tehlikeleri hakkında alegorik bir ihtardan diğer bir şey olmadığı konusunda hemfikir. bilhassa deniz gücü aracılığıyla.
Elbette Atlantis sinemalarda, televizyon programlarında, romanlarda ve görüntü oyunlarında uzunluk göstermeye devam ediyor.
Doğal olarak hala Atlantis’in bir vakitler var olduğuna inananlar var ve söylentiye nazaran pozisyonu Akdeniz, Atlantik Okyanusu, Avrupa anakarası ve Bermuda Şeytan Üçgeni dahil dünyanın her yerine yayılmış durumda.
Kayıp kent Atlantis, gerçek olsun ya da olmasın, bir nedenden ötürü halkın ilgisini çekmeye devam etti. Çok az öykü dünyayı bu kadar etkiledi.
Atlantis bulundu mu?
Son on yıllar içerisinde oşinografi ve okyanus taban haritalanmasındaki gelişmelere karşın Atlantis’in hiçbir izine rastlanmamıştır. İki milenyum boyunca okuyucular derinlerde bir yerde batmış bir kent ya da kıta olduğuna dair fikirler barındırmaları anlaşılabilir bir şeydir.
Kayıp Kent Atlantis hakkında bilinmeyenler
Kayıp kent Atlantis, günümüzde tüm gizemiyle merak edilmeye devam ediliyor. Kayıp kıta Atlantis’in sırları araştırmacıların istek gösterdiği hususlardan biri olma özelliği gösteriyor. Bütün araştırmalara karşın Atlantis hakkında her periyot yeni bilgiler ortaya çıkıyor. Gelin kayıp kent Atlantis hakkında bilinmeyenleri inceleyelim.
Kayıp kent Atlantis hakkında bilinmeyenler şunlardır:
